Altruizmin dəyəri

Altruizmin dəyəri

Qeyd edək ki, altruizm — başqa adamlara təmənnasız xidmət göstərilməsindən, onların xoşbəxtliyi naminə öz şəxsi mənafeyini qurban verməkdən ibarət əxlaqi prinsipdir.

– İmam Əli buyurub: “Fədakarlıq ən ali əxlaqi xüsusiyyətdir”. (Ğurərul-Hikəm: 986; Uyunul-Hİkəm vəl-Məvaiz, s.19, h.91)

– Həmçinin buyurub: “Fədakarlıq yaxşı adamların xarakteridir”. (Ğurərul-Hikəm: 606 və 882; Uyunul-Hikəm vəl-Məvaiz: s.23, h.197)

– Həmçinin buyurub: “Fədakarlıq ən gözəl ehsan və imanın ən uca mərtəbəsidir”. (Ğurərul-Hikəm: 1705)

– Həmçinin buyurub: “Fədakarlıq ibadətlərin ən fəzilətlisi, ağalığın ən mükəmməl olanıdır. (Ğurərul-Hikəm: 1148, Uyunul-Hikəm vəl-Məvaiz: s.29, h.439)

– Həmçinin buyurub: “Ən üstün səxavət fədakarlıqdır”. (Ğurərul-Hikəm: 2888, Uyunul-Hikəm vəl-Məvaiz: s.111, h.2405)

Həzrət Zeynəbin (s) qəbri haradadır?

Bu barədə tarixçilər arasında ixtilaf var...

Həzrət Zeynəb (s) Kərbəla hadisəsindən sonra bir an da olsa, susmadı və inqilabın hədəflərini yaydı.

Bundan qorxuya düşən Üməyyə hakimiyyəti həzrət Zeynəbi (s) Mədinədən sürgün etmək qərarına gəldi. Amma hara sürgün olunması barədə iki fikir var:

1. Misrə sürgün edilib və Kərbəla hadisəsindən sonra 1 il 6 ay yaşayan həzrət Zeynəbin qəbri Qahirədədir. Hicrinin 62-ci ili Rəcəb ayının 15-də vəfat etmişdir. (Məhəllati "Rəyahin əş-Şəriə", 3/34; Sadiq Ərdistani, "Qəhrəmane Kərbəla", s.398);

2. Şama sürgün edildi və vəfatından sonra Dəməşqin bir fərsəxliyində Raviyə məhəlləsində dəfn edildi. Bu gün Zeynəbiyyə adı ilə məşhurdur. (Seyid İbrahim Zəncani, "Vəsilətud-dareyn", s.433; "Rəyahin əş-şəriə", 3/37);

3. Bəziləri də deyir ki, həzrət Zeynəb (s) Mədinədə Bəqi qəbiristanlığında dəfn edilibdir.

Seyyid Möhsin Əmin (Ə`yanuş-şiə) və Məhəllati (Rəyahin əş-Şəriə) və Əllamə Bircəndi (Kibrite Əhmər) bu fikrin tərəfdarlarıdır.

"Tariq" surəsi 7-ci ayənin təfsiri

Allah-taala məad məsələsinə dair – bunu qeyri-mümkün hesab edən insanlar qarşısında dəlil olaraq belə buyurur: “İnsan gərək nədən yaradıldığına nəzər salsın!”

Bu ardıcıllıqla Quran bütün insanların əlindən tutaraq birinci yaradılışa qaytarır və bir sual cümləsilə onlardan soruşur: Sizin yaradılışınız nədən olmuşdur?

Onların suala cavab verməsini gözləmədən aydın olan bu sualın cavabını elə özü cavablayır və əlavə edir: “O, axıb tökülən bir sudan yaradılmışdır”. Bu, kişinin nütfəsinə (spermasına) edilən xarakterizədir ki, onun içində olur və çıxarkən sıçrayışa malikdir.

Sonra başqa bir vəsfdə bu sudan söz açır: “Sülbün və sinə sümükləri arasından çıxır”.

Hansı günlərdə həyat yoldaşı ilə yaxınlıq etmək olmaz?

Sual: Bilmək istəyirdim Məhərrəm və Səfər aylarında nütfə bağlanmasının hökmü nədir?

Cavab: Məhərrəm və Səfər aylarında nütfə bağlanmasının bir problemi yoxdur.

Bəzi günlər və zamanlar vardır ki, insanın öz həyat yoldaşı ilə yaxınlıq etməsi haramdır. Əgər bu zaman içərisində nütfə bağlansa, gələcək yaşayışı boyunca onda mənfi təsirlərin üzə çıxması mümkündür. Bəzi günlər və zamanlar var ki, insanın öz həyat yoldaşı ilə yaxınlıq etməsi məkruhdur (bəyənilmir). Bu əsnada nütfə bağlanarsa, onda mənfi təsirlərin üzə çıxması daha azdır. Lakin bəzi günlər və zamanlar var ki, insanın öz həyat yoldaşı ilə yaxınlıq etməsi və nütfənin bağlanması yaxşıdır. Hər üç məqama müxtəsər şəkildə nəzər salaq:

Nələrin üzərinə səcdə etmək olar?

– Yerə və yerdə bitən şeylərə səcdə etmək olar. Məsələn, ağac və ağac yarpağının üzərinə səcdə etmək olar.

– Arpa və buğda kimi yeyilən, pambıq kimi geyilən, yerdən çıxan qızıl, gümüş və bu qəbil şeylərin üzərinə səcdə etmək olmaz. Lakin mərmər kimi mədən daşlarının üzərinə səcdə etmək olar.

– Əlacsız qaldıqda qır kimi şeylərin üzərinə səcdə etmək olar;

– Əgər üzüm yarpağı yumşaq və yeyiləsi halda olarsa, onun üzərinə səcdə etmək olmaz. Bu halda olmazsa, eybi yoxdur;

– Heyvan yemi sayılan və yür üzərində bitən ot və saman kimi şeylər üzərinə səcdə etmək olar;

– Yeyilməyən güllərin üzərinə də səcdə etmək olar. Lakin elə bitkilər var ki, yerdən çıxır, onlardan dərman kimi istifadə olunur, qaynadılaraq suyu içilir – bu cür bitkilər üzərinə səcdə etmək olar. Məsələn, bənövşə və mal dili bitkisi kimi;

Oxunulan və eşidilən şeyləri yadda saxlamaq üçün dua

Peyğəmbər (s) İmam Əliyə (ə) buyurdu: "Əgər oxuduğun və eşitdiyin hər bir şeyi yaddaşında saxlamaq istəyirsənsə, hər namazdan sonra bu duanı oxu:

“Pakdır (bizim ona nisbət verdiyimiz bəşəri sifətlərdən ) O Allah ki, Öz mülkündə olanlara zülm etməz. Pak və münəzzəhdir O Allah ki, yer əhlini müxtəlif əzablara düçar etməz. Pak və münəzzəhdir O Allah ki, rəuf və mehribandır. Ey Allah! Mənim qəlbimdə nur, bəsirət, dərk və elm qərar ver. Həqiqətən də, Sən hər şeyə qadirsən.

İmam Əliyə istinad edilən bəzi əsassız kəlamlar

Aşağıda yazdığım və İmam Əliyə (ə) nisbət verilən hədislərin heç biri şiələrin mötəbər kitablarında keçməyib. Bundan əlavə, bu hədislərin ilk mənbəsi əhl-sünnə sufiləri və şiə ğulatları olublar. Həmçinin bu hədislərin mötəbər mənbəsi olmadığı kimi, mötəbər sənədi də yoxdur və demək olar ki, ümumiyyətlə sənədsizdirlər. Araşdırmalar göstərir ki, bunlar hədis deyil, bəlkə arif və sufi adlanan camaatın dilində gəzən sözlər olubdur. Yenə də qeyd edirəm ki, mötəbər sənəd və mənbələri yoxdur, bəzən Quran ayələri, bəzən də tarix ilə ziddiyyət təşkil edir. Həmçinin Qurani-Kərimin İmam Əli (ə) zamanında indiki şəkildə nöqtələnməsi isbat oluna bilməyib. İmam Əlinin (ə) şagirdlərinin gördüyü iş Quranın səslərini rəngli nöqtələrlə göstərmək olub. Məsələn “ə” səsi üçün hərifin üzərində “yaşıl” nöqtə, “i” səsi üçün hərifin aşağısında “yaşıl” nöqtə və ... Bu iddianı İmam Əli, İmam Həsən və İmam Səccadın xətti ilə bizim əlimizə gəlib çatmış nüsxələr də təsdiq edir. Çünki həmin nüsxələrdə səslər rəngli nöqtələr ilə göstərilib, amma hərflər nöqtəsizdir.

Rəvayətlərdə yaxşılıqlara dəvət etməyin mövqeyi

Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Yaxşılıqlara dəvət edənlər yer üzərində Allahın canişinləridir”.

Möminlərin Əmiri Əli (ə) buyurmuşdur: “Bütün xeyir işlər, hətta Allah yolunda cihad belə, yaxşılıqlara dəvətlə müqayisədə ağız suyunun dəryanın suyuna olan nisbəti kimidir”. (“Nəhcül-Bəlağə”, hikmət 377)

Həzrət Əli (ə) buyurmuşdur: “Yaxşılıqlara dəvət və pisliklərdən çəkindirmək ümumi camaat üçün bir məsləhətdir (çünki onların yaxşı işlərə olan stimulu artsın). Pisliklərdən çəkindirmək azğınlığa meyilləri çox olan ağılsız fərdlər üçün güclü kontrol vasitəsidir”. (“Nəhcül-Bəlağə”, hikmət 252)

İmam Baqir (ə) şikayət edərkən buyurmuşdur: “Elə fərdlər var ki, əgər namaz onların malına, yaxud canına zərər vursa, onu tərk edərlər; o cür ki, vacibatın ən böyüyü və ən şərəflisi olan – yaxşılıqlara dəvət və pisliklərdən çəkindirməyi elə ona xatir boş buraxdılar”. (“Əl-Kafi”, c.4, s.55)

Səbir və güzəşt

“Və əlbəttə, kim səbir etsə və bağışlasa, həqiqətən, bu, möhkəm işlərdəndir”, (“Şura” surəsi, 43-cü ayə)

Bildirişlər

1. Camaatının hüququnu tapdalamaq (hətta müsəman olmasa belə, hər bir halda) rəva və yaraşan bir şey deyil. Bu məsələ araşdırılmalı və buna görə hesab vermək lazımdır.

2. Zülmü ifşa etmək lazımdır ki, fitnənin, pozğunçuluğun çalarları ortaya çıxsın və cəmiyyətə vurduğu zərbə əyan olsun.

3. Camaatın dünyadakı vəzifəsi zülmü ifşa etmək, yardım istəmək olsa da, Allah da zalımların haqq-hesabını edəcəkdir.

4. Zülm etmiş adam üçün keçmək sadə iş deyil. Bunun üçün möhkəm iradə və qərar lazımdır.

5. Özünü saxlamaq və (intiqam almaq əvəzində) keçmək Quranın tapşırıq mövzusudur.

Tövsiyə olunması ən zəruri şeylər - səbir və mərhəmətdir

Dəvət olunması gərəkən ən üstün yaxşı işlər səbir və rəhmətdir

Sonra isə o, iman gətirən, bir-birinə səbir və mərhəmət tövsiyə edənlərdən olmaqdır. Onlar sağ tərəf sahibləridir. Ayələrimizi inkar edənlər isə sol tərəfə sahibdirlər. Od onların üzərində qapanacaqdır”. (“Bələd” surəsi, 17–20-ci ayələr)

Bildirişlər:

1. İman yaxşı işlərin qəbul olunma şərtidir

2. Bütün müsəlmanlar bir-birlərinə səbr və mərhəmət tövsiyə etməlidirlər.

3. Bilmək kifayət deyil. Demək və eşitmək də təsiredicidir.

4. Tövsiyə edilməsi zəruri olan ən üstün yaxşılıqlar səbir və mərhəmətdir.

5. Özünü düzəltdikdən, öz üzərində işlədikdən sonra başqalarını yaxşı işlərə dəvət etmək lazımdır.

"Kafir" nə deməkdir?

Bəqərə surəsi 6-cı ayə haqqında

“Həqiqətən, kafir olan kəsləri əzabla qorxutsan da, qorxutmasan da, onlar üçün birdir, iman gətirməzlər”.

“Küfr” örtmək, diqqətə almamaq mənasındadır. Əkinçiyə və gecəyə də “kafir” deyirlər. Çünki əkinçi toxumu torpağın altında gizlədir. Gecə isə fəzanı örtür.  

Nemətlərə küfr edənlər də bu nemətləri görməzdən gələnlər anlamındadır. Dinə qarşı inkarçı mövqedə olanlar – ilahi həqiqətləri və ayələri gizlətdiklərinə və onları gözardı etdiklərinə görə kafir adlandırılmışlar.

Quran müttəqilərdən (təqvalı olanlar) sonra kafirlərdən ibarət bir dəstəni xarakterizə edir. O kəslər ki, azğınlıq və haqqı ört-bastır etməkdə elə israrlıdırlar ki, ilahi ayətləri qəbul etməyə hazır deyillər. Onların peyğəmbərlərin dəvəti qarşısında durum və potensialları belə idi: “Bizə öyüd-nəsihət versən də, verməsən də, bizim üçün birdir” (“Şüəra”, 136).

Əgər uyğun və münasib zəminə olmasa, peyğəmbərlərin dəvəti təsiredici olmayacaqdır.

Hazırladı: Fərid Abdullah

“Nəzir”in ifadə forması necədir?

Ayətullah Xamenei nəzrin əqd olunmasında niyyəti kafi hesab etmir. Onu qeyd etmək, adını çəkmək forması da vardır ki, bu da zəruridir. Baxmayaraq ki, bu formanı ərəbcə deməyə ehtiyac yoxdur.

Nəzrin deyilmə forması belədir “Lillahi ələyyə ən əf`ələ kəza” – və bunun tərcüməsini demək mümkündür. Yəni “Allah üçün filan işi etmək mənim üzərimdədir”. Yaxud “Lillahi ələyyə ən usalliyə səlatəl-leyl” – yəni Allah üçün mənim üzərimdədir (öhdəçiliyimdə və boynumdadır) ki, gecə namazı qılım.

Ayətullah Xameneinin fikrinə əsasən, “Nəzir edirəm” ifadəsi şəri meyarlar əsasında nəzir sayılması üçün keçərli deyil. Yəni əgər bir nəfər “Allah rizası üçün filan işi görəcəyəm” deyərsə, şəriətə uyğun forma əmələ gəlmir. Həmçinin onun nəzəri belədir ki, aşağıdakı qaydada deyilərsə, bu nəzirin əqd hesab olunması şübhəlidir:

“Nəzərtu lillahi ən əsum” (Allah üçün oruc tutmağı nəzir etdim)

İmamət məqamı nübüvvət məqamından üstündürmü?

Tarix boyu yaşamış peyğəmbərlərlə müqayisədə imamların şənlərilə əlaqədar şiələrin inancları nədir?

Quran belə deyir: (Məna tərcüməsi) “Bir zaman Allah İbrahimi cürbəcür vasitələrlə imtahan etdi və o, bu sınaqların öhdəsindən yaxşıca gəldi. Allah ona dedi: “Mən səni camaata imam (və başçı) qərar verdim”. İbrahim dedi: “Nəslimdən də?” Allah buyurdu: “Mənim əhd-peymanım zülmkarlara çatmaz! (Övladlarından yalnız pak və məsum olanlar bu məqama layiqdirlər)”. (“Bəqərə”, 124)

Qeyd olunan ayədən bir neçə mətləb əldə etmək olar:

1. İmamət məqamına yetişmək üçün zati istedad, saflıq və batini nuranilik lazımdır. Hər kəs belə bir fəxrolunası məqama yiyələnə bilməz. Elə buna görə də, həzrət İbrahim batini gözlə səma və yer mələkutunu müşahidə etdikdə və yəqin mərtəbəsinə çatdıqda (“Ənam” surəsi, 75-ci ayə), Nəmrudun tonqalına atılmaq, İsmaili qurban etmək və s. kimi sınaq və imtahanlardan keçməklə qabiliyyət və istedadı sübuta yetdi. Bütün bunlardan sonra Allah tərəfindən ona vəhy olundu ki, səni imamət məqamına ucaltdım.

Gecə namazının hökmləri

 1. Gecə namazının vaxtı gecə yarısından fəcrin doğuşuna qədərdir. Ən üstünü budur ki, gecənin üçdə birində və fəcrin doğuşuna yaxın qılınsın.

            2. Gecə namazının yüksək səslə (yəni adi danışıq səsilə) qılınması müstəhəbdir. Əlbəttə, insan riayət etməlidir ki, onun səsi başqalarını narahat etməsin. Lakin səsindən kimsə yuxudan durub, namaz qılacaqsa, heç bir problemi yoxdur. Həm də diqqət etmək lazımdır ki, insan yüksək səslə namaz qılarkən, niyyəti özünü kiməsə göstərmək və riyakarlıq olmasın.

            3. Daha üstün budur ki, gecə namazı ayaq üstə qılınsın. Amma bunu etmək məşəqqətli olarsa, yaxud ayaq üstə namaz qılmaq iqtidarında olmasa, oturaq halda qıla bilər. Hətta gecə namazını yol gedərkən, maşının içində və sair hallarda da qılmaq olar.

4. Əgər bir nəfər yuxudan ayılıb, təkcə “Şəf`” və “Vətr” namazı üçün vaxt qaldığını görsə, 11 rəkəti qılmağa başlaya bilməz. Amma 11 rəkətdən 4 rəkət qılsa, sonra fəcrin doğuşu olduğunu anlasa, namazın qalanını fəcrin doğuşundan sonra davam edə bilər. Ardınca da sübh namazının nafiləsini və özünü qılar.

5. “Şəf`” namazının qunutu yoxdur. Əgər kimsə bu namazda qunut tutmaq istəsə, savab və rəca(ümid) qəsdilə qunut tutmalıdır.

Əhli-Beyt tərəfdarlarının haqq olmasına dair dəlillər

Sual: Bir dəfə mən Əhli-Sünnə vəl-Camaat nümayəndəsilə söhbət edirdim. Şeyx Qunduzinin “Yənabiul-Məvəddət” kitabından, həmçinin “Kənzül-Ummal”dan Əhli-Beyt məktəbinin ardıcıllarının haqq olduğunu təsdiqləmək üçün dəlil gətirdim. O isə deyirdi: Bu kitablar Əhli-Sünnəyə görə məqbul sayılmır. Lütfən, mənə “Yənabiul-Məvəddət”, “Kənzül-Ummal” və sair yazarların kitabları haqqında məlumat verərdiniz.

Cavab: Şeyx Mahmud Qundurzi Əhli-Sünnə alimlərindəndir və şafei məzhəbindəndir. O, “Yənabiul-Məvəddət” kitabını yazmışdır. Müttəqi Hindi də Əhli-Sünnə alimlərindəndir və “Kənzül-Ummal” kitabını yazmışdır.

Şəhidin xüsusiyyəti

“(Əsla) Allah yolunda qətlə yetirilən kəslərin ölü olduqlarını hesab etmə! Əksinə, (bu kəslər) diri olanlardır ki, Rəbləri yanında onlara ruzi verilir”. ("Ali İmran", 169)

Şəhid olmaq həyatı sona çatdırmaq deyil. Əksinə, dirilikdir. Elə canlılar vardır ki, sağ ikən ölüdürlər.

Diri olmaq insanın əldə edə biləcəyi ən yüksək nəaliyyətlərdəndir.

Allah yolunda öldürülən kəsin mövqeyi ucadır. Çünki onların dəyəri Allah qatında dəyərləndirilmişdir və onlar davamlı olaraq mükafatlandırılırlar.

Allah şəhidlərin xatirəsini həm dünyada diri saxlayır, həm onları örnək göstərir, həm onları mükafatlandırır, həm də onlara ali axirət həyatı bəxş edir.

İmam Hüseynə əzadarlıq etməyin fəlsəfəsi nədir?

Sual: Lütfən, müxtəsər şəkildə İmam Hüseynə əzadarlıq saxlamağın fəlsəfə və əhəmiyyətini izah edərdiniz.

Cavab:

1. Quran dahi insanların və din dostlarının ali xüsusiyyətlərini və fəzilətlərini diri saxlamağı müxtəlif ayələrdə təkid etmişdir.

2. Əhli-Beyt tərəfdarlarının imamları Kərbəlar hadisəsini müxtəlif metodlarla diri saxlamağa təşviq ediblər. Məsələn:

a. Matəm məclisləri qurmaq;

b. Ağlamaq və ağlatmaq;

c. Şairlərin mərsiyə qoşması;

d. İmam Hüseyni ziyarət etməyə rəğbətləndirmək.

Məsciddən Quran götürüb evdə oxumaq olarmı?

Sual: Əgər məscidə vəqf olunmuş Quranı oradan çıxarsaq və evə aparsaq, bir gün sonra isə həmin məscidə qaytarsaq, hökmü necə olacaq?

Cavab: Məscid vəsaitlərini, o cümlədən Quranı oradan çıxarmaq vəqfin xüsusiyyətinə bağlıdır. Əgər məsciddə istifadə olunması üçün vəqf olunubsa, məsciddən bayıra çıxarmaq caiz deyil. Buna görə də, əgər bir şəxs Quranı məsciddən çıxararsa, vəqfin ziddinə iş görmüşdür. Məsələni bildiyi və qəsdən belə etdiyi təqdirdə günah etmişdir. Gərək onu məscidə qaytarsın.